Kale Grubu’nun kurucusu İbrahim Bodur’un değerlerini yaşatmak amacıyla hayata geçirilen İbrahim Bodur Sosyal Girişimcilik Ödül Programı beş senedir Türkiye’nin dört bir yanındaki sosyal girişimcilerin yaratacağı değişime nefes oluyor.
“Hayata Değer” mottosuyla gerçekleştirilen ödül programı, her sene daha fazla sosyal girişimciye ulaşarak Türkiye’de sosyal girişimcilik ekosistemini güçlendirmek için çalışıyor.
Göz açıp kapayıncaya kadar geçen bu beş sene içinde, Türkiye’nin dört bir yanından binin üzerinde sosyal girişimin yolu İbrahim Bodur Sosyal Girişimcilik Ödül Programı ile kesişti. Bunların içinde 52 tanesi finale kalmayı başardı; 17 tanesi ise ödül almaya hak kazandı.
Kazanan sosyal girişimlerin ilham veren hikayelerine daha yakından bakmaya ne dersin?
Yuvarla, bireylerin kredi ve banka kartlarıyla yaptıkları harcamaların küsuratlarını tama yuvarlayarak aradaki kuruşların doğrudan seçilen sivil toplum kuruşlarına bağışlanmasını sağlıyor. Bu model büyük kitlelerin yalnızca kuruşlarıyla büyük değişimler yaratabilmesine imkân sağlıyor. Yuvarla’nın şu anki yıllık potansiyeli ise kuruşlarla 1,1 milyar TL’lik kaynak yaratıp, 900 bin çocuğun daha iyi eğitim almasını sağlayacak büyüklükte.
Ülkemizde yaklaşık üç milyon işitme engelli ve sağır birey dil engeli sebebiyle ihtiyaç duydukları eğitimi alamıyor ve buna bağlı olarak istihdam edilemiyor. Çalışma hayatından uzaklaşan engelli bireylerin toplumdan uzaklaşması ise görünmez olmaları sonucunu doğuruyor. İşitme engelli ve sağır bireylerin eğitimde yaşadıkları fırsat eşitsizliklerine TİD destekli eğitimlerle çözüm getirmek amacıyla 2016 yılında kurulan Anlatan Eller, hazırladıkları eğitim programları ile Engelli KPSS başta olmak üzere merkezi sınavlara hazırlanmaları için işitme engelli ve sağır bireylere eğitim desteği veriyor. Çalışmalarına Engelli KPSS’nin matematik alanı ile başlayan ve tüm Türkiye genelinde işitme engelli ve sağır bireylere ulaşabilmek amacıyla sosyal medya kanallarını kullanarak ders videoları paylaşan Anlatan Eller, günümüze kadar 74 ders videosu ile yaklaşık 120 bin izlenmeye ulaşmış durumda. Anlatan Eller’in eğitimleri sonucunda lise düzeyinde bireysel yüzde 56, üniversite düzeyinde ise bireysel yüzde 45 oranında başarı artışı sağlandı. Anlatan Eller, verdiği eğitimler ile başarı oranlarını artırmanın yanı sıra analitik düşünebilen, kendine ve hayallerine inanan işitme engelli ve sağır bireyler yetiştirmeyi hedefliyor.
Çoğu zaman yoksunluklarıyla gündeme gelen köy okullarının nitelikli eğitim için büyük fırsatlar sunabileceği inancıyla ortaya çıkan Köy Okulları Değişim Ağı (KODA), köylerdeki az sınıf mevcudu, akran eğitimi fırsatları, okul ikliminin eğitim için elverişliliği, okul-aile ilişkileri ile ilgili fırsatları değerlendirerek köy okullarında kırsaldaki koşullara uygun, bütünsel ve kaliteli bir eğitimi gerçek kılmayı hedefliyor. KODA, köylerde görev yapan öğretmenler ve eğitim gönüllülerini bir araya getirerek köy okulları için yenilikçi eğitsel uygulamalar geliştiriyor ve köy öğretmenlerini desteklemek için düzenli öğretmen buluşmaları düzenliyor.
Otizmli çocukların yoğun ve kaliteli bir eğitim almaları için çocuklara gereken ve eksik kalan eğitimin tablet bilgisayarlar aracılığıyla evde verilmesini amaçlayan Otsimo, otizmli çocuklara eğitim oyunları ve bu çocukların ailelerine geribildirimler sunan mobil bir platform. Otsimo, 13 binden fazla kayıtlı çocuğa; binden fazla materyal, 5 kategoride 50’den fazla oyun ve aileler için yüzden fazla makaleye erişim imkânı sunuyor.
Balıkçılık, erkeklerin yaptığı bir meslek olarak algılanıyor. Öte yandan, sektöre hâkim olan aile işletmelerinde kadınlar da en az erkekler kadar emek veriyor. Balıkçılık sektöründe resmi kayıtlarda ve çalışma yaşamına katılımda cinsiyet açısından erkeklerin lehine bir durum söz konusu olduğu için kadın balıkçıların emeği görünmez hale geliyor ve kadın balıkçılar ilgili meslek kuruluşlarında yer alamıyor. Bu nedenle de kadın balıkçıları sosyal ve ekonomik olarak güçlendirecek bir yapı bulunmuyor. Bu toplumsal sorundan yola çıkan Türkiye’nin Kadın Balıkçıları, tüm üyeleri erkek olan Sür-Koop ile kadın balıkçıların görünürlüğü ve mesleki hakları üzerine birlikte çalışıyor. Ortaya koyulan iş birliği ile 30 bin ortaklı Sür-Koop’un çatısı altında Türkiye’de ilk defa Kadın Balıkçı Komisyonu kurularak kadın balıkçıların örgütlenmesi ve birlikte hareket edebilmesine fırsat sağlandı. Kadın Balıkçı Komisyonu savunuculuk faaliyetleri ile sistemi değiştirme ve kadın balıkçıların politikalarda görünür olmaları yönünde çaba gösteriyor. Aynı zamanda, genç kadın balıkçıların ve çocukların liderlik yetkinliklerini geliştirmeleri için yoğunlaştırılmış eğitimler veriyor. İş birliğinin gelecek hedefleri arasında balıkçılık sektörünün kadınların ve erkeklerin eşit olarak yer aldığı ve aynı haklara sahip olduğu tam içermeci bir sektör haline gelmesi yer alıyor.
Türkiye’de eğitim gören 25 milyon öğrencinin yüzde 60’ı eğitimine devam edebilmek için sürekli maddi destek arayışında bulunuyor. Bununla birlikte, birçok burs veren kişi ve kurum olmasına rağmen burs miktarları çoğu zaman yetersiz kalıyor ve burs başvuru süreçleri karmaşık görünüyor. Eğitimde fırsat eşitsizliğini asgari düzeye indirmek amacıyla kurulan E-Bursum, Türkiye’deki burs sistemini dijital sisteme taşıyarak hem öğrencilerin eğitimleri için gerekli olan finansal kaynağa erişmelerini kolaylaştırmayı hem de burs veren destekçilerin daha sistematik ve demokratik bir burs sürecine sahip olmalarını sağlıyor. E-devlet entegrasyonuyla ve online sistem üzerinde algoritmalarla çalışan seçim sürecinde burs veren kişi ve kurumlar öğrencilerle eşleşerek eğitim süreçlerinde maddi destek sağlayabiliyor. 5 yıl önce kurulan E-Bursum, aynı zamanda bursiyerlere online sistem üzerinden finansal okuryazarlık ve mentorluk hizmeti de veriyor. E-Bursum, gelecek dönemde 6 milyon öğrenciye ulaşmayı ve akabinde yurt dışında aynı modelin uygulanmasını hedefliyor.
Kodlama günümüzde pek çok uzman tarafından geleceği şekillendirecek bir yetkinlik olarak görülüyor. Kodlama eğitimi Türkiye’de de müfredata girmesine rağmen devlet okullarındaki imkânların yeterli olmaması nedeniyle öğretmen ve öğrenciler büyük zorluklarla karşılaşıyor. Tospaa Bilgisayarsız Kodlama Girişimi, tasarladığı oyun ile kodlama ve bilgi işlemsel düşünmenin temel kavramlarını teknolojiden bağımsız bir şekilde öğreterek kodlama eğitiminin erişilebilir olmasını sağlıyor. 2017 yılında ikinci versiyonu yayınlanan ve ücretsiz olarak erişilebilen Tospaa Bilgisayarsız Kodlama Oyunu, 80 binden fazla çocuğa ulaşarak kodlama eğitimini daha erişilebilir hale getirdi. Aynı zamanda, Kodlama Haftası Türkiye tarafından öğretmenlere tavsiye edilen kodlama etkinlikleri arasında gösterildi. Tospaa Bilgisayarsız Kodlama Oyunu, öğrencilerin yanı sıra bilgisayarsız kodlama ve algoritmik düşünme atölyeleri ile öğretmenlere de yeni bakış açısı kazandırıyor. Tospaa Bilgisayarsız Kodlama Girişimi, devlet kurumlarının yanı sıra özel eğitim kurumlarında da yaygın bir kullanıcı grubuna ulaşarak “nitelikli eğitim” ve “eşitsizliklerin azaltılması” kapsamında küresel sürdürülebilirlik amaçlarına hizmet ediyor.
Kadınların Elinden Anadolu’daki kadın üreticilerin doğal ve organik ürünlerini büyük pazarlarla buluşturan bir sosyal girişim. Bir gün gezintiye çıkarsanız ve farklı köyleri gezerseniz, her yöredeki günlük doğal yaşantının yöreden yöreye değişiklik gösterdiğini göreceksiniz. Kadınların Elinden bu doğal yaşantıları ürünlerin hikayeleriyle birleştiriyor ve kullanıcılarla buluşturuyor. 2018 yılında Sabancı Üniversitesi öğrencileri tarafından kurulan Kadınların Elinden yörenin ve üreticinin hikayesini aktararak şu ana kadar Türkiye’deki kadın kooperatiflerinin en büyük platformu haline geldi. Bu süreçte şimdiye dek 400’e yakın kadın üreticinin sesi olabildi. Sadece kadın kooperatifleriyle çalışan Kadınların Elinden aktif olarak Türkiye’nin her yerine birçok fiziksel ve online platformdan hizmet veriyor. Girişimin amacı ise sürekli destekledikleri kadın üretici ortakları ile çıktıkları bu yolda, doğal gıda denilince akla gelen ilk marka olmak.
UNDP, MIT Solve, EBRD gibi küresel kurumlar tarafından da desteklenen Fazla Gıda, partnerlerinin gıda atığı kaynaklı karbon salınımını %50 oranında azaltmayı amaçlayan teknoloji tabanlı bir sosyal girişim. Gıda Kazanımı Hiyerarşisi’ne paralel biçimde tasarlanmış; yeniden satış, bağış, hayvan yemi ve geri dönüşüm adımlarının her birine yönelik sunduğu ürünleriyle Fazla Gıda atık yönetimine bütüncül bir çözüm sağlıyor. Bütüncül yaklaşımı, oluşturduğu dijital- şeffaf operasyon süreçleri ve farklı operasyonlar yürüten kurumlardan oluşan partner ekosistemi ile gıda atığının önlenmesi, ekonomiye tekrardan kazandırılması ve tüketilebilir gıdaların ihtiyaç sahiplerine ulaştırılması ile âtıl gıdadan maksimum etki yaratıyor. Fazla Gıda bugüne kadar 19.000 ton gıdayı kurtarırken 63.000 ton karbon salımı ve 72.000.000.000 litre su kaybının önüne geçmeyi başardı. 2017’den bu yana ise Gıda Kurtarma Derneği ile hükümet, özel sektör ve kamu gibi farklı alanlarda yürüttüğü farklı ajandalar ve projelerle gıda bağışına yönelik vergi indirimin artması, ayda 1 milyondan fazla ihtiyaç sahibine düzenli bağışın gerçekleştirilmesine öncülük ederek sürdürülebilir gıda sistemlerinin yaratılmasına katkı sağlamayı sürdürüyor.
Yaklaşık 5 milyon engellenen bireyin yaşadığı ülkemizde, kamusal alanların %66,9’u erişilebilir değil. Sosyal dışlanmışlık oranı ise %77,1. Bu durumu kendileri de deneyimleyerek fark eden Hale Yıldız, Seben Ayşe Dayı ve Serim Berke Yarar tarafından 2019 yılında kurulan Erişilebilir Her Şey sosyal girişimi, engellenen bireylerin topluma eşit katılımını desteklemek için kurumlara erişilebilirlik danışmanlığı sunuyor ve kurumların hem fiziksel hem de iletişimsel olarak daha kapsayıcı olmalarını destekliyor. Erişilebilirliği 360 derece ele alan ve engellenen bireylerin doğrudan katılımını sağladığı bir sistem kurarak istihdamdan kültür sanata kadar farklı alanlarda danışmanlık süreçlerini ilerletiyor. Bu kapsamda fiziksel mekanların, dijital mecraların ve üretilen ürünlerin erişilebilirliği ile ilgili mevcut standartların belirtildiği ulusal ve uluslararası kılavuzlar kullanılarak ve engellenen bireylerden kullanıcı deneyimi alınarak öneriler geliştiriliyor. Ayrıca, çalışanların kapsayıcı dili benimsemeleri ve engellilik algılarını dönüştürmeleri için algı eğitimleri düzenleniyor. Kurumların yanı sıra toplumsal algıda da bir değişim yaratma hedefiyle sosyal medya hesapları engellilik hakkında bir bilgi ve farkındalık kanalı olarak kullanılıyor.
Nivogo, moda endüstrisinin bir sebepten (müşteri iadesi, defolu ürün, üretim hatası, teşhir vb.) satıştan çekerek atıklaştırdığı ürünleri onlar adına yenileyerek tekrar “satılabilir” hale getiren ve bu ürünlerin satışını kendi satış kanallarında veya marka ortaklarının uygun gördüğü yerlerde gerçekleştiren bir sosyal girişim. Geliştirdiği teknoloji sayesinde her ürünü tekilleştirerek yapılması gereken işlemi (terzi, tadilat, lostra, kuru temizleme vb.) belirliyor, bu işlemleri kendi bünyesinde uygulayarak ürünleri yeniliyor. Ayrıca geliştirdiği “yeniden fiyatlama algoritması” sayesinde ürünleri yeniden fiyatlayarak satış kanallarında satışa sunuyor. Bu algoritma sayesinde ürünlerin onlara geldiği zamanki durumunu, yapılan işlemleri, işlemler sonrası verdikleri kalite kontrol puanını, ürünün mağazalardaki satış fiyatını ve maliyetini göz önüne alarak hem ürün sahibi marka hem de kullanıcı için adil bir fiyat belirliyor. Nivogo, yaratılan bu “atıksız moda sistemi” sayesinde her yıl imha edilen veya depolarda çürütülen milyonlarca ürünü tekrar ekonomiye kazandırmayı hedefliyor. Henüz Şubat 2021’de kurulmuş olan girişim, her ay 60K’ya yakın ürünü atık olmaktan kurtarmayı başarıyor.
3 Boyutlu Destek, teknoloji kullanım yetenekleri ve farkındalığı yüksek olan bireylerin bir araya gelerek oluşturduğu bir kolektif üretim hareketi. Dağıtım ve gönüllü üretici ağı ile yeni nesil üretim araçlarını kullanarak tasarladığı ve ürettiği ürünlerle, toplumsal problemlere karşı çözüm geliştiriyor. Bunlardan biri de COVID salgını süresince Türkiye’nin 81 ilinde yer alan 3 boyutlu yazıcı sahiplerini tek bir çatı altında toplayarak, sağlık personellerinin acil ihtiyaç duyduğu ürünleri en kısa sürede 3 boyutlu yazıcılarla üreterek sağlık çalışanlarına ulaştırmayı başarması oldu. 3 Boyutlu Destek, bu amaçla çıktığı yolda NEF Vakfı ile yaptığı iş birliği sayesinde yaklaşık 2 milyon adet koruyucu ekipmanının tamamen ücretsiz bir şekilde sağlık çalışanlarına ulaştırılmasına destek olabildi. 3 Boyutlu Destek, uzaktan eğitimin bir zorunluluk haline geldiği bu günlerde çocukların bilgisayara erişimi için Karton Bilgisayar projesini hayata geçirmeye hazırlanıyor.
BlindLook, görme engellileri sosyal hayatta daha özgür ve görünür kılmak amacıyla kurulmuş, erişilebilirlik teknolojileri geliştiren bir sosyal girişim. Yolculuğuna en büyük sosyalleşme noktaları olan restoranlarda bulunan restoran menülerini görme engelsiz kılarak başladı. Yeme içme sektörünün öncü birleştirici gücü olan Türyid de BlindLook’un bu hayaline ortak olarak görme engelsiz mekân sayısını artırma konusunda BlindLook’un yanında yer aldı. Görme engelsiz ürün ve hizmetlerin artmasını amaçlayan BlindLook, herkes için erişilebilir bir dünya için çalışarak eşit ve engelsiz hayatın mümkün olduğuna inanıyor. BlindLook, toplumsal ve sosyal engellemeleri teknolojinin gücüyle yok etmeye çalışıyor.
Tolkido, özel çocukların dil ve konuşma, iletişim, ince motor becerileri, dinleme-anlama becerileri ve birçok alandaki eğitimlerinde kullanılan görsel eğitim kartlarını, aile-öğretmen tarafından kişiselleştirilebilir ve seslendirilebilir hale getiren eğlenceli bir eğitim materyali. Tolkido, çocukla birlikte büyüyen ve uzmanlar tarafından bilimsel dayanaklarla desteklenmiş bir eğitim içeriğine sahip. Tolkido, sesli ve ekransız bir akıllı oyun arkadaşı olarak her gelişim düzeyindeki çocuğun çevresiyle olan etkileşimini artırarak eğitimi hayatın içine taşıyor.
Joon, geçim kaynağı sınırlı üreticilere tasarım ve satış desteği veren bir sosyal girişim. Joon’un temel amacı geçim kaynaklarına erişimi kısıtlı ya da düzensiz dezavantajlı grup mensubu üretici bireylerin temel eksiği olan doğru pazarlara erişim ve üretim noktasında gereken tasarım ve satış desteğini sağlamak. Bu sayede ürettikleri ile uygun hedef kitleye erişebilen üretici bireylerin geçim kaynağı sağlanıyor; sunulan tasarım desteği ile de hem üretim kapasiteleri hem de yaratıcı becerileri gelişebiliyor. Joon, verdikleri destek sayesinde üretici bireylerin ekonomik bağımsızlığını ve bireylerin toplumsal görünürlüklerini artıyor.
En büyük ekonomik ve sosyal sorunlardan biri olan işsizlik Türkiye’deki gençleri de etkiliyor. Türkiye genelinde 13 milyon genç nüfusun 3 milyondan fazlası işsiz. Kodluyoruz, Türkiye’de dünya çapında yazılımcılar yetiştirmek için çalışan, ülkemizi bir teknoloji geliştirme merkezi yapmayı hedefleyen bir sosyal girişim. Gençlerin hayal ettikleri bir hayata ve ilk işlerine adım atmalarına yardım eden Kodluyoruz, geçtiğimiz 3 yılda Türkiye’nin dört şehrinde 600’den fazla gence ücretsiz yazılım eğitimi verdi. Kodluyoruz; Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde bölgesinde faaliyet gösteren Ahiler Kalkınma Ajansı ile iş birliği yaparak etkisini Türkiye’nin farklı bölgelerine taşımayı hedefliyor. Sosyal girişim – kamu iş birliğine örnek olan iki organizasyon, 2019 yılında Niğde’nin ilk bootcamp’ini hayata geçirdi. Eğitilen gençlerin yarısının bootcamp bitimine kadar ilk web geliştirme işlerini bularak istihdam edilmesiyle bu alanda verilen en başarılı eğitimlerden biri oldu. Bu iş birliği, 2020’de Ahiler Kalkınma Ajansı’nın desteklediği 5 şehre yayılarak devam edecek ve ülkemizin yerelden başlayarak kalkınmasını sağlayacak.
Türkiye’de yaşayan yaklaşık 22 milyon çocuğun 7 milyona yakını gelir seviyesi düşük ailelerin çocuklarından oluşuyor. Dezavantajlı çocuklar, oyuna ve oyuncağa erişemiyor. Aynı zamanda, şehir yaşamı, ebeveyn yönlendirmeleri ve oyuncak sektörünün kısıtları nedeniyle çocuklar yaratıcılıklarını kullanamıyor. Çocukların hayal güçlerini ve yaratıcılıklarını desteklemek için oyun deneyimleri tasarlayan bir sosyal girişim olan Toyi, çocukların etraflarındaki her şeyi oyuncaklara dönüştürmelerini sağlayan bir yaratıcı oyun kiti sunuyor. Teker, ayak, göz, eklem, çubuk, esnek halka ve eklem parçalarından oluşan kit ile 6 yaş ve üstü çocuklar, etraflarında bulunan günlük nesneleri hayallerindeki oyuncaklara dönüştürüyor. Toyi oyuncak kitinin içinde yönerge ve kurallar bulunmuyor ve tüm süreç çocukların hayal gücüne bırakılıyor. Açık uçlu oyun deneyimi sağlayan Toyi ile çocuklar yaratıcılıklarını kullanarak sonsuz sayıda oyuncak yapabiliyor. Toyi böylece çocukların ihtiyaç duyduğu yaratıcılık, ileri dönüşüm ve 21. yüzyıl becerilerini geliştirmelerini sağlıyor. Toyi aynı zamanda, dezavantajlı çocuklara ulaşmak için bu alanda çalışan sivil toplum kuruluşlarıyla iş birliği yapıyor
